Được, mất của Elon Musk khi đầu tư vào chính trị

Tỷ phú kiêm ông chủ Tesla Elon Musk ngày 20/5 cho hay ông dự định cắt giảm đầu tư cho hoạt động chính trị trong tương lai, sau khi đã chi rất nhiều tiền để hỗ trợ Tổng thống Donald Trump tái đắc cử và trở thành một trong những nhà tài trợ chính trị hàng đầu của đảng Cộng hòa.

“Tôi nghĩ mình đã làm đủ rồi”, người đàn ông giàu nhất thế giới nói trong cuộc phỏng vấn tại Diễn đàn Kinh tế Qatar.

Tỷ phú Musk đến nay đã chi hơn 290 triệu USD để ủng hộ ông Trump và các ứng viên đảng Cộng hòa khác trong cuộc bầu cử tháng 11/2024. Vào đêm bầu cử năm ngoái, khi bay tới Mar-a-Lago, ông tuyên bố sẽ đóng vai trò lớn trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026.

Ông báo hiệu với nhóm cố vấn của ông Trump rằng muốn góp 100 triệu USD cho những nhóm ủng hộ Tổng thống trước bầu cử giữa kỳ, nơi sẽ quyết định đảng Cộng hòa có giữ được thế đa số tại lưỡng viện quốc hội hay không.

Musk tháng trước rót khoảng 25 triệu USD để hậu thuẫn Brad Schimel, ứng viên bảo thủ, chạy đua cho ghế thẩm phán tại Tòa án Tối cao bang Wisconsin, biến đây trở thành cuộc đua tư pháp tốn kém nhất trong lịch sử Mỹ. Tuy nhiên, Schimel đã thua cuộc và Musk từ đó vắng bóng khỏi ánh đèn sân khấu chính trị.

Sau khi nhậm chức hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ đã bổ nhiệm Musk làm lãnh đạo Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE), cơ quan chịu trách nhiệm thúc đẩy nỗ lực tinh gọn chính phủ. Trong những tháng đầu nhiệm kỳ của chính phủ mới, Musk luôn xuất hiện bên cạnh ông Trump tại Nhà Trắng. Tuy nhiên, ông Trump gần đây nói rằng vai trò của Musk cần giảm bớt.

Tỷ phú Mỹ nói rằng ông dự kiến ở Washington “vài ngày mỗi tuần” sau khi thông báo dừng vai trò cố vấn chính phủ để tập trung cho công việc kinh doanh. Song một người am hiểu vấn đề cho hay các chuyến thăm của ông Musk tới Washington có thể sẽ không thường xuyên như vậy.

Musk, ông chủ công ty quản lý mạng xã hội X, gần đây ít đề cập tới ông Trump hơn và cũng đăng ít bài viết hơn. Trong tháng 3, ông đăng trung bình 103 bài mỗi ngày, nhưng con số này giảm còn 52 bài trong tháng 4. Phần lớn bài viết của Musk giờ tập trung vào các công ty của ông như Tesla, SpaceX và xAI, thay vì để ủng hộ và ca ngợi Tổng thống Trump.

Phân tích của Politico chỉ ra ông Trump cũng không còn nhắc tới Musk trong các bài đăng trên mạng xã hội Truth Social trong hơn một tháng qua.

Tuy nhiên, giới quan sát cho hay Musk vẫn nằm trong quỹ đạo thân cận của Tổng thống. Ngày 13/5, tỷ phú này đã góp mặt tại hội nghị thượng đỉnh của ông Trump với các quan chức Arab Saudi, khi Tổng thống Mỹ công du Trung Đông. Trong chuyến thăm, Musk thông báo công ty Starlink của mình đã đạt thỏa thuận triển khai dịch vụ ở quốc gia vùng Vịnh này.

“Rõ ràng những thỏa thuận kiểu đó sẽ khó đạt được nếu không có mối quan hệ gần gũi giữa ông Musk và Tổng thống Mỹ. Ngay cả khi hai người không còn thấy ở cạnh nhau trong các bức ảnh chụp Phòng Bầu dục, ông Musk vẫn đang gặt hái lợi ích khi trở thành bạn của ông Trump”, Sara Pequeno, nhà bình luận của USA Today, cho hay.

SpaceX cũng có khả năng thu về hàng tỷ USD trong các hợp đồng với chính phủ Mỹ dưới thời ông Trump. Công ty này đã trở thành nhà cung cấp thiết yếu cho Cơ quan Hàng không Vũ trụ Quốc gia Mỹ và ngày càng tăng cường hợp tác với Lầu Năm Góc.

Musk được cho là đã tận dụng vai trò ở chính phủ để thúc đẩy phân bổ lại ngân sách liên bang và đề bạt những vị trí có thể hỗ trợ cho tham vọng đưa người lên sao Hỏa của ông. Trong bài phát biểu trước quốc hội Mỹ hồi tháng 3, Tổng thống Trump cam kết sẽ “cắm cờ Mỹ trên sao Hỏa và thậm chí xa hơn nữa”.

Boring Company, doanh nghiệp khác của Musk, đang đàm phán với tập đoàn đường sắt quốc gia Mỹ Amtrak để tiếp quản xây dựng dự án Đường hầm Fredrick Douglass. Việc ông Trump quảng bá ôtô Tesla tại Nhà Trắng hồi tháng 3 cũng là một món quà mà Tổng thống Mỹ dành cho Musk, nhà tài trợ hàng đầu của ông trong chiến dịch tranh cử.

Bên cạnh các giao dịch kinh doanh mới, ông Musk cũng đang dần thoát khỏi các cáo buộc phân biệt đối xử tại một số công ty riêng. Nhiều cuộc điều tra chống lại các công ty của Musk đã bị hủy, trong khi một số cơ quan chính phủ chịu trách nhiệm điều tra doanh nghiệp đã bị DOGE cắt giảm ngân sách và nhân lực.

Tuy nhiên, Musk cũng phải hứng chịu một số tổn thất khi tập trung cho chính trị. Tỷ lệ ủng hộ của ông đã giảm đáng kể theo cuộc khảo sát gần đây của NBC, với 51% người Mỹ có nhận xét tiêu cực về ông và 39% tích cực. Các cuộc thăm dò trước vào tháng 11/2021 và 11/2024 cho thấy tỷ lệ nhận xét tiêu cực về ông lần lượt là 21% và 42%.

Cái nhìn tiêu cực này được cho liên quan tới nỗ lực cắt giảm chính phủ của Musk và DOGE. Ông đã tìm cách giải tán các cơ quan như USAID, đài NPR, chỉ trích các thẩm phán liên bang, thúc đẩy chiến dịch quy mô lớn trục xuất người nhập cư không giấy tờ.

Tỷ phú Mỹ được cho là có quan hệ không dễ chịu với một số thành viên chính phủ. Ông từng tranh cãi gay gắt với Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, cũng như xung đột với một số thành viên nội các như Ngoại trưởng Marco Rubio, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy.

Cùng với nỗi bất bình về Musk trong công chúng Mỹ, công ty Tesla của ông đã chứng kiến doanh số sụt giảm mạnh. Tháng trước, Tesla báo cáo mức giảm 13% lượng bàn giao xe trong quý đầu tiên và mức giảm 71% lợi nhuận quý I.

Sụt giảm doanh thu đã dẫn tới xung đột trong chính công ty của ông. Tháng trước, một nhóm nhân viên Tesla đã công bố thư ngỏ kêu gọi cách chức Musk, lưu ý rằng “thiệt hại gây ra vì thương hiệu cá nhân của Elon Musk là không thể khôi phục”.

Matthew LaBrot, giám đốc từng làm việc tại Tesla hơn 5 năm, cho biết ông bị sa thải vì bức thư, trong khi một tài khoản X được cho là liên quan tới nỗ lực này cũng đã bị khóa.

Sau khi lợi nhuận của Tesla giảm mạnh, ông Musk nói với các nhà phân tích Phố Wall rằng ông dự định dành ít thời gian hơn cho chính trị để tập trung cho hoạt động kinh doanh.

Trong cuộc phỏng vấn với CNBC, Musk cho rằng tổn hại doanh thu của Tesla là do giới truyền thông. “Tôi rút ra được một điều rằng truyền thông làm rất tốt trong việc khiến mọi người tin vào những điều không đúng sự thật”, ông nói.

Khi được hỏi tại sự kiện ở Qatar rằng liệu ông có tiếp tục làm CEO của Tesla trong 5 năm tới hay không, Musk khẳng định có, thêm rằng “nếu không, tôi sẽ chết”.