Theo báo cáo mới công bố từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP), sau những tháng đầu năm tăng trưởng ấn tượng, xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong tháng 5/2025 đã có dấu hiệu chững lại khi chỉ đạt 851 triệu USD, tăng 2,7% so với cùng kỳ năm ngoái – mức tăng thấp nhất kể từ đầu năm.
Tuy vậy, lũy kế 5 tháng đầu năm, kim ngạch vẫn đạt 4,2 tỷ USD, tăng 18,2% so với cùng kỳ 2024.
Theo VASEP, từ tháng 4/2025, sau khi Chính phủ Mỹ công bố kế hoạch áp mức thuế tạm thời 10% với nhiều mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam, trong đó có thủy sản là ngành xuất khẩu đã nhanh chóng phản ứng. Các doanh nghiệp đẩy mạnh giao hàng sang Mỹ trong tháng 4 và đầu tháng 5 nhằm tránh rủi ro bị áp thuế cao hơn (có thể lên đến 46%) sau ngày 9/7 thời điểm kết thúc giai đoạn 90 ngày áp thuế tạm thời.
Kết quả là kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 5 vẫn đạt gần 160 triệu USD, tăng 9,7% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, theo một số doanh nghiệp, hoạt động giao hàng đã giảm dần từ sau ngày 20/5 để đề phòng rủi ro thương mại. Theo VASEP, áp lực về chi phí, biến động thị trường và sự thiếu chắc chắn về chính sách khiến hoạt động giao dịch chậm lại, gây ảnh hưởng đến tổng kim ngạch trong tháng.
Về cơ cấu mặt hàng, nhóm tôm vẫn là điểm sáng khi đạt 363 triệu USD trong tháng 5, tăng mạnh 12,4% và chiếm hơn 42% tổng kim ngạch. Tính chung 5 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm đạt hơn 1,66 tỷ USD, tăng 28,3% – phản ánh xu hướng phục hồi rõ rệt của thị trường và nhu cầu tốt từ Mỹ, Nhật Bản và các nước CPTPP.
Trong khi đó, xuất khẩu cá tra lại giảm 17,3% trong tháng 5, chỉ đạt 138 triệu USD, mức sụt giảm mạnh nhất trong các nhóm chủ lực. Nguyên nhân chính được VASEP cho biết đến từ việc các doanh nghiệp tạm thời điều chỉnh lịch xuất hàng sang Mỹ – thị trường tiêu thụ cá tra lớn nhất – nhằm tránh mức thuế cao, đồng thời chủ động tái cơ cấu thị trường. Một số doanh nghiệp như Caseamex cho biết đang tích cực chuyển hướng sang thị trường EU và châu Á, nơi có yêu cầu kỹ thuật cao nhưng ít rủi ro về thuế quan.
Xuất khẩu cá ngừ cũng giảm 23,2% trong tháng 5, đạt 65 triệu USD – cho thấy khó khăn từ chi phí logistics và cạnh tranh với các nguồn cung thay thế từ Mỹ Latinh.
VASEP thông tin, trước bất ổn từ chính sách thuế Mỹ, nhiều doanh nghiệp thủy sản đã xác định lại chiến lược thị trường theo hướng đa dạng hóa và tăng cường chế biến sâu. Xuất khẩu sang các thị trường CPTPP như Nhật Bản, Canada, Mexico tiếp tục duy trì đà tăng mạnh, đạt 224 triệu USD trong tháng 5 (tăng 7,9%) và hơn 1,15 tỷ USD trong 5 tháng (tăng 24,3%). Đáng chú ý, thị trường Nhật Bản tăng đột biến trong tháng 5 lên 836 triệu USD cho thấy khả năng đẩy mạnh tiêu thụ thông qua đơn hàng lớn và ưu đãi thuế quan.
Thị trường Trung Quốc cũng ghi nhận mức tăng ấn tượng, đạt gần 185 triệu USD trong tháng 5 và hơn 900 triệu USD trong 5 tháng, tăng lần lượt 22,3% và 48,6%. Đây là tín hiệu tích cực cho nỗ lực tái cấu trúc thị trường, đồng thời cho thấy sức hút từ các sản phẩm phù hợp khẩu vị, giá cả và chuỗi cung ứng thuận tiện.
Nhiều doanh nghiệp thủy sản đang tích cực triển khai các dòng sản phẩm chế biến sâu như cá viên, cá tẩm gia vị, cá hộp, collagen từ phụ phẩm nhằm thâm nhập thị trường ngách và đáp ứng xu hướng tiêu dùng tiện lợi, đặc biệt tại các đô thị lớn ở châu Á.
VASEP cho biết, trước bất ổn từ chính sách thuế Mỹ, nhiều doanh nghiệp thủy sản đã xác định chiến lược đa dạng hóa thị trường và tăng cường chế biến sâu.
VASEP cho biết, từ nay đến tháng 7/2025, Mỹ sẽ quyết định mức thuế chính thức áp với một số sản phẩm từ Việt Nam, dự kiến hoạt động xuất khẩu sang thị trường này sẽ tiếp tục thận trọng. Các doanh nghiệp cần tính toán thời điểm giao hàng hợp lý để vừa tránh rủi ro về thuế, vừa không mất đơn hàng. Trong kịch bản thuế vẫn ở mức 10%, ngành có thể duy trì xuất khẩu ổn định. Tuy nhiên, nếu mức thuế 46% được áp dụng, hoạt động xuất khẩu sẽ sụt giảm đáng kể và buộc phải tái cơ cấu thị trường quyết liệt hơn.
Về dài hạn, VASEP khuyến nghị các doanh nghiệp trong ngành cần tranh thủ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA, UKVFTA để mở rộng thị trường, đồng thời nâng cấp hạ tầng, giảm chi phí logistics và tăng khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Chính phủ cũng cần có chính sách tín dụng, hỗ trợ vùng nuôi và đầu tư chế biến để tăng năng lực cạnh tranh toàn ngành.
