Bảo vật quốc gia “Vườn xuân Trung Nam Bắc” bị hư hỏng vì nước rửa chén

Bức họa nổi tiếng – bảo vật quốc gia mang tên “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của cố họa sĩ Nguyễn Gia Trí đã bị hư hỏng trên 30% do bị vệ sinh bằng nước rửa chén.

Theo VnExpress, ông Vi Kiến Thành – Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm – vừa báo cáo Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) về việc kiểm tra bảo quản tranh “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của cố danh họa Nguyễn Gia Trí.

Đại diện Cục đánh giá tinh thần, không gian của tác phẩm đã bị tổn hại khoảng 30%.

“Do bị tác động vào bề mặt, tác phẩm mất đi lớp sơn bề mặt nên sự uyển chuyển, tinh tế liên kết giữa các mảng son, mảng vỏ trứng, mảng dát vàng trong tranh Nguyễn Gia Trí đã không còn giữ được”, ông Vi Kiến Thành nhận xét.

Về góc độ vật chất, tác phẩm hư hại khoảng 15%, do các mảng vỏ trứng trơ ra, các mảng dát vàng bị mài mòn, mảng hình tiếp giáp nhau bị lộ, mất đi sự uyển chuyển giữa mảng và nét.

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm kiến nghị tác phẩm là “bảo vật quốc gia”, cần được lưu giữ, bảo quản ở chế độ đặc biệt. Cục đề xuất Sở Văn hóa – Thể thao TP HCM chỉ đạo Bảo tàng Mỹ thuật lập dự án tu sửa tác phẩm thận trọng, khoa học, khắc phục hư hại một cách tốt nhất. Bảo tàng cần làm thử nghiệm trước một số vị trí trên tranh, giao việc tu sửa tác phẩm cho họa sĩ Nguyễn Xuân Việt – học trò cố danh họa Nguyễn Gia Trí, một trong những người phát hiện tình trạng hư hại của bức tranh – hoặc họa sĩ khác có chuyên môn, uy tín trong nghề.

Trước đó, giới hội họa xôn xao về việc bức sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc” (khổ 200×540 cm) bị hư hỏng sau tu sửa. Tác phẩm được danh họa Nguyễn Gia Trí sáng tác khởi đầu từ năm 1969 (giai đoạn đất nước còn chiến tranh) và hoàn thành năm 1989. Họa phẩm mô tả không khí ngày xuân thanh bình với hình ảnh các thiếu nữ ba miền Trung, Nam, Bắc mặc trang phục truyền thống, trảy hội xuân trong khung cảnh chùa chiền, cây cối.

Bức tranh là tâm huyết, ứng dụng nhiều đúc kết trong nghệ thuật sơn mài, có kích thước lớn nhất và là một trong những sáng tác cuối cùng của họa sĩ Nguyễn Gia Trí. Năm 1990, tác phẩm được Ủy ban Nhân dân TP HCM mua để trao tặng cho Bảo tàng Mỹ Thuật TP HCM. Tranh được trưng bày và lưu giữ tại đây từ đó đến nay. Năm 2013, Chính phủ công nhận tác phẩm là “Bảo vật quốc gia”.

Báo Tuổi Trẻ Online đưa tin, chiều 27/4, Cục Mỹ thuật – nhiếp ảnh và triển lãm, Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT&DL), Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã đến làm việc với Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM về tác phẩm sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của họa sĩ Nguyễn Gia Trí bị hư hại sau khi làm vệ sinh.

Ông Vi Kiến Thành cho biết, đoàn công tác nhận thấy Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM đã không mời các chuyên gia về nghệ thuật sơn mài tham gia đánh giá khảo sát thực trạng tác phẩm để đánh giá mức độ hư hại do thời gian và thời tiết, khí hậu và đề ra các giải pháp bảo dưỡng.

Năm 2018, Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM giao việc vệ sinh tranh cho ông Lưu Minh Phụng, thợ sửa sơn mài ở TP HCM. Vì không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài, ông Phụng dùng nước rửa chén, bột chu, giấy nhám can thiệp quá mức bề mặt tranh.

Việc lựa chọn, hợp đồng với người trực tiếp làm công việc bảo dưỡng, vệ sinh tác phẩm chưa đúng. Đáng lý, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM phải mời họa sĩ sơn mài giỏi nghề, có uy tín nghề nghiệp hoặc mời người đã có thực tế làm việc cùng với họa sĩ Nguyễn Gia Trí, như ông Nguyễn Xuân Việt.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online bên lề cuộc họp, ông Phan Tự Long, phó giám đốc Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam), cho biết bức tranh “Vườn xuân Trung Nam Bắc” không phải bị hư hỏng mà chỉ là lớp vàng, bạc trên bề mặt bị bay đi do người vệ sinh làm quá tay và sử dụng giấy nhám, bột chu trên tác phẩm.

“Ở góc độ người làm chuyên môn, tôi cho rằng đây chỉ là… tai nạn. Lỗi của bảo tàng là không bố trí họa sĩ chuyên môn theo dõi công việc. Trong cuộc họp, một số thành viên ban lãnh đạo bảo tàng, kể cả ông Huỳnh Thanh Nhân (Giám đốc Sở VH-TT TP.HCM – PV) cũng thừa nhận rằng ông có trách nhiệm trong vụ việc này” – ông Long nói.

Ông Phan Tự Long cho biết Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật đã khắc phục được nhiều bức tranh bị hư hại nặng hơn “Vườn xuân Trung Nam Bắc”.

Tuy nhiên, một số họa sĩ sơn mài lão thành phản đối việc chỉnh sửa, phục chế tranh sơn mài vì sẽ gây tổn hại đến hồn tác phẩm.

Cung cấp thêm thông tin về vụ việc, báo Thanh Niên cho hay, bức tranh “Vườn xuân Trung Nam Bắc” được phát hiện hư hại từ đầu tháng 2/2019 và đến nay đã trải qua 4 cuộc họp kín, dẫn đến có thông tin chính thức của cơ quan chuyên môn báo cáo lên lên Bộ trưởng Bộ VH-TT&DLvào hôm nay (3/5)

Danh họa Nguyễn Gia Trí sinh năm 1908 tại Hà Tây (nay là Hà Nội). Ông tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1936. Ông tổ chức những triển lãm đầu tiên năm 1939 – 1940. Năm 1954, ông chuyển vào Sài Gòn sinh sống và làm việc.

Nguyễn Gia Trí được xem là một trong những họa sĩ đi đầu trong việc tạo dựng khuynh hướng mới của nghệ thuật sơn mài. Ông góp phần đưa sơn mài Việt Nam lên đỉnh cao với sự kết hợp giữa yếu tố văn hóa truyền thống Á Đông của người Việt Nam trên chất liệu sơn ta và phương pháp hội họa hàn lâm phương Tây. Năm 1989, họa sĩ Nguyễn Gia Trí được Bộ Văn hóa công nhận là một trong những họa sĩ đương đại có công trong việc xây dựng nền nghệ thuật tạo hình Việt Nam hiện đại. Ông mất tại TP HCM năm 1993. Ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2012.

H.Y (tổng hợp)